Op uitnodiging van de WG spraken we afgelopen dinsdag, 22 maart 2022, over onze overeenkomsten en verschillen. De WG ziet graag een continuering van de huidige coalitie. Wij zien liever een kleinere coalitie waarbij door wisselende meerderheden de thema’s voor de komende jaren aangevlogen kunnen worden. Doorgaan met de huidige coalitiepartijen betekent na deze raadsperiode dat er 8 jaar lang een machtsblok heeft bestuurd met een verhouding 17 versus 6. Als wisselgeld wordt daarom nu het raadsakkoord op hoofdlijnen ingebracht. Daarbij wordt aangedragen dat ook oppositiepartijen hiermee een vinger in de pap gaan krijgen, immers wordt er geen coalitieakkoord gesloten maar mogen alle partijen hun inbreng leveren aan een ‘raadsakkoord op hoofdlijnen.’ 

Een raadsakkoord op hoofdlijnen is in beginsel een nobel streven om te komen tot democratische vernieuwing. Een handreiking ook naar de beoogde oppositiepartijen, maar ook een eerste stap om het vertrouwen van de kiezer terug te winnen. 

Het raadsakkoord op hoofdlijnen kan een kans zijn om inwoners meer te betrekken bij de politiek, iets wat Solidair Oldenzaal graag ziet in de vorm van een lokaal raadgevend referendum. Het raadsakkoord geeft richting aan thema’s voor de toekomst, een unieke kans om de uitwerking daarvan voor te leggen aan de inwoners. Dit zal dan ook onze inbreng zijn in de onderhandelingen voor het opstellen van het raadsakkoord. 

Wij zien in een raadsakkoord op hoofdlijnen een aantal mooie voordelen, maar we maken ons ook zorgen. Met een raadsakkoord kunnen we onze geforceerde rollen loslaten en dossiers inhoudelijk oppakken. Dat doet wat ons betreft recht aan de bedoeling van de democratie en het dualisme.

Solidair Oldenzaal is wel benieuwd wat een raadsakkoord teweeg gaat brengen. Het betekent niet alleen een nieuwe werkwijze voor de raad en de nieuwe wethouders, maar ook voor eenieder die bij het politieke proces betrokken is. Ook de burgemeester, de griffie en het ambtelijk apparaat zullen op een andere manier te werk moeten gaan. Wij zijn kritisch op het te volgen proces naar het raadsakkoord en de uitvoering. Padafhankelijkheid ligt nadrukkelijk op de loer, wat het raadsakkoord tot een mislukking kan maken. Daar moet de komende periode voldoende aandacht voor zijn. We zien bij het opstellen van het raadsakkoord hiervoor graag concrete voorstellen, voor alle spelers binnen het politieke spectrum. 

Een raadsakkoord is mooi, maar is over de volle breedte natuurlijk wel een compromis tussen alle fracties, of in ieder geval een ruime meerderheid van de fracties. Door de onderlinge verschillen zullen de formuleringen in het raadsakkoord niet overlopen van concrete stappen of denkrichtingen, maar blijft het hangen in algemene termen waar een weldenkend mens natuurlijk altijd achter staat. Om een voorbeeld te noemen, de volgende formulering in een raadsakkoord van de gemeente Dinkelland: ‘De jaarlijkse bepaling van de hoogte van de gemeentelijke lasten voor de inwoners en bedrijven is en blijft voor alle raadsfracties van groot belang. Alle fracties willen een betaalbaar Dinkelland. De exacte maatvoering daarvan is en blijft onderwerp van politieke afweging en besluitvorming in raad en college.’ Dat klinkt natuurlijk als een mooie doelstelling, maar welke fractie wil nu een onbetaalbare gemeente? Bovendien blijft nu boven de markt hangen hoe de raad er voor gaat zorgen dat de lokale lasten betaalbaar blijven. Om politieke tegenstellingen te overbruggen, is er maar één mogelijkheid: abstract formuleren waar éénieder zich in kan vinden. Het wordt dan een slap aftreksel van de bedoeling waarbij de mogelijkheid bestaat dat bij de inhoudelijke behandeling de coalitiepartijen aan het langste eind trekken als het gaat om concrete invulling. Dat is uiteraard de werking van de democratie maar daarmee wordt het raadsakkoord wel een ‘wassen neus’. 

Solidair Oldenzaal houdt van concreet taalgebruik, heldere formuleringen en geen vage doelstellingen waarmee de komende jaren het college nog alle kanten op kan, oftewel een soort vrijbrief krijgt om eigen beleid uit te voeren, doordat de doelstellingen in het raadsakkoord ‘vaag’ zijn geformuleerd. 

We zijn dan ook benieuwd of het college na het raadsakkoord ook een collegeprogramma opstelt waarin er concreet uitvoer wordt gegeven aan het raadsakkoord op hoofdlijnen. Zo kan de raad ten aller tijde het college controleren op voortgang en behaalde resultaten: een kerntaak van ons als volksvertegenwoordiger. Op het moment van afsluiten van het raadsakkoord moet wat ons betreft er in ieder geval duidelijk zijn hoe het college het raadsakkoord ten uitvoer wil brengen. Het zou ook verstandig zijn om na bijvoorbeeld twee jaar een evaluatie in te bouwen om zo bij te sturen op het raadsakkoord. 

In de besprekingen over het raadsakkoord moeten we het ook hebben over de rol die eenieder inneemt. Wie stelt bijvoorbeeld de komende jaren de voorjaarsnota op? Wie is er straks verantwoordelijk voor de financiën van de gemeente? Het gevaar bestaat namelijk dat door het raadsakkoord op hoofdlijnen er geen financieel onderbouwde paragraaf wordt toegevoegd waardoor er bij de uitvoering van het abstracte akkoord financiële beperkingen de doelstellingen in de weg zitten. Ook daarom pleiten we voor een concreet uitvoeringprogramma van het college waarin een financiële paragraaf ingaat op de economische haalbaarheid van het raadsakkoord.

Welke ruimte krijgt het college om een eigen koers te varen? Immers, de klassieke structuren van coalitie / oppositie worden met een raadsakkoord doorbroken, wat dus ook zorgt voor nieuwe vraagstukken over rolverdeling die voorheen vanzelfsprekend waren. Wij vinden dit erg belangrijk, het is een hele uitdaging voor eenieder om een raadsakkoord over vier jaar succesvol te laten verlopen. Eén zwakke schakel kan ervoor zorgen dat het gehele proces spaak loopt, met een stuurloos college tot gevolg.

We maken ons ook zorgen om de gevolgen na het gesloten akkoord. Hoe gaan we om met actualiteiten die niet binnen het raadsakkoord vallen? Hoe gaan we hoofdpijndossiers aanvliegen na het raadsakkoord? Vervallen we dan niet in de oude structuren van coalitie en oppositie omwille van politiek zelfbehoud? Hoe wordt er geprioriteerd op de thema’s? Welke rol nemen de wethouders in? Zijn zij aanwezig bij de fractievergaderingen van hun eigen partij of nemen ze bewust afstand tot de fracties? Wat ons betreft het laatste, daarmee wordt elke schijn van één-tweetjes voorkomen. We moeten zien te voorkomen dat we een nieuw jasje aantrekken, maar uiteindelijk vervallen in oude patronen. In dat geval is een raadsakkoord een uiterst slecht idee en kunnen we beter de oude structuur in stand houden. 

De werkwijze van het raadsakkoord met het werken van wisselende meerderheden klinkt in theorie aantrekkelijk. De valkuil kan zijn dat dezelfde partijen elkaar steeds vaker gaan vinden en er daardoor partijen structureel uitgesloten kunnen worden, waardoor er in de praktijk weer teruggegrepen wordt op het klassieke coalitie/oppositie. Daar moet in het bepalen van de thema’s in het raadsakkoord aandacht voor zijn. 

Tot slot moeten we nu in de openbaarheid benoemen wat we verstaan onder een raadsakkoord. Het woord akkoord betekent dat er afspraken gemaakt zijn en dat dit dus bindend is. Het mag geen vrijblijvend document worden met vage formuleringen en het dan als akkoord verkopen, want met vage formuleringen kan het college nog alle kanten op. Dan is het geen akkoord maar kunnen we het beter een raadsvisie op hoofdlijnen noemen. 

Kortom, wij staan open voor een raadsakkoord op hoofdlijnen, mits we ons kunnen vinden in de formuleringen, er een uitvoeringsprogramma wordt opgesteld met een economische haalbaarheidsparagraaf voor het college en we het college daarop kunnen controleren. Ook zien we graag dat de inwoner betrokken wordt bij de uitwerking van de doelstellingen uit het raadsakkoord op hoofdlijnen.

Als inbreng voor het raadsakkoord willen we in deze openbare vergadering alvast meegeven dat wij tegen een ambtelijke fusie zijn van gemeenten in Noordoost-Twente. Het vergroot de kloof tussen de inwoner en het zogenaamde ‘gemeentelijk loket’ en kan een opmaat zijn naar een bestuurlijke fusie. Wij staan voor schaalverkleining, oplossingen gericht op het individu, ambtenaren die weten wat er speelt in de wijken en daarop in kunnen spelen. Het mag niet zo zijn dat in Oldenzaal gewerkt wordt voor inwoners uit Dinkelland en vice versa. Ambtenaren moeten de ‘feeling’ behouden met hun eigen gemeente.

Ook pleiten wij voor meer betrokkenheid van de inwoner bij politieke besluitvorming. Tot slot willen we benoemd hebben dat we er vanuit gaan dat de komende jaren elk onderwerp in de openbaarheid besproken en bediscussieerd moet kunnen worden.